Η «ευημερία δυτικού τύπου» πάει Ανατολή
Από την παγκόσμια τριμηνιαία έρευνα καταναλωτικών συνηθειών που διενεργεί η Nielsen σε 56 χώρες εξάγεται ο Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή (ΔΕΚ), που προκύπτει από τις απαντήσεις των ερωτώμενων σε ερωτήσεις για τα προσωπικά οικονομικά τους και τις εργασιακές προοπτικές τους. Ο ΔΕΚ αποτελεί μια ένδειξη της αισιοδοξίας με την οποία οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν το ορατό μέλλον τους, κυμαινόμενος από 0 (απόλυτη απαισιοδοξία) ως 200 (απόλυτη αισιοδοξία).1
Στο τελευταίο κύμα της έρευνας (β’ τρίμηνο 2012) ο παγκόσμιος ΔΕΚ έπεσε στο 91 (α’ τρίμηνο 94), αναδεικνύοντας μια παγκοσμιοποιημένα απαισιόδοξη πραγματικότητα. Οι καταναλωτικές δαπάνες και οι αποταμιεύσεις μειώθηκαν αισθητά σε ολόκληρο τον πλανήτη, ενώ πάνω από τα δύο τρίτα των ερωτώμενων δηλώνουν πως περιόρισαν τις καταναλωτικές συνήθειές τους για να μειώσουν τα έξοδά τους. Η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας καθώς και η εργασιακή (αν)ασφάλεια παραμένουν οι κορυφαίες ανησυχίες των ερωτώμενων, αφού πάνω από τους μισούς δηλώνουν πως βρίσκονται σε δυσπραγία, η οποία αναμένεται για τους περισσότερους να συνεχιστεί και τον επόμενο χρόνο.
Οι πλέον αισιόδοξοι είναι οι λαοί της Ασίας και των Νησιών του Ειρηνικού Ωκεανού (ΔΕΚ 100), ακολουθούμενοι από εκείνους της Μ. Ανατολής και της Αφρικής (ΔΕΚ 98) και τους λαούς της Λατινικής Αμερικής (ΔΕΚ 96). Κάτω από τον μέσο όρο βρίσκονται οι ΗΠΑ (ΔΕΚ 88), ενώ η Ευρώπη καταλαμβάνει την τελευταία θέση (ΔΕΚ 73).
Σε επίπεδο χωρών, πρώτη είναι η Ινδονησία (ΔΕΚ 120 – η οποία «πορεύεται στον δρόμο της αρετής», όπως δήλωσε η Α. Μέρκελ κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στη Τζακάρτα), ακολουθούμενη από την Ινδία (ΔΕΚ 119), ενώ την ομάδα των χωρών με θετικό ΔΕΚ (&100) συμπληρώνουν οι Φιλιππίνες (ΔΕΚ 116), η Σαουδική Αραβία (ΔΕΚ 115), η Μαλαισία (ΔΕΚ 111), τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΔΕΚ 108), η Βραζιλία (106), η Κίνα (ΔΕΚ 105), το Χονγκ Κονγκ με την Ταϊλάνδη (ΔΕΚ 104) και η Αίγυπτος (ΔΕΚ 103).
Στην ευρωπαϊκή ήπειρο, πάνω ή κοντά στον μέσο όρο του ΔΕΚ κινούνται χώρες όπως η Δανία και η Νορβηγία (ΔΕΚ 95), η Ελβετία (ΔΕΚ 94), η Αυστρία (ΔΕΚ 92), η Γερμανία (ΔΕΚ 88) και η Σουηδία (ΔΕΚ 85), ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο (ΔΕΚ 75) και η Γαλλία (ΔΕΚ 61) κινούνται αρκετά χαμηλότερα. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η Ισπανία βρίσκεται στην 50η θέση (ΔΕΚ 52) της παγκόσμιας κατάταξης και η Ελλάδα στην 53η (ΔΕΚ 43), ακολουθούμενη από την Ιταλία (ΔΕΚ 41), την Πορτογαλία (ΔΕΚ 40) και τελευταία την Ουγγαρία (ΔΕΚ 30).
Πέραν της καταφανούς υστέρησης των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου (PIGS), που είναι τελευταίες παγκοσμίως σε επίπεδο προσδοκιών για το ορατό μέλλον, παρατηρούμε μια μετατόπιση της «ευημερίας (ή της προσδοκίας για ευημερία) δυτικού τύπου» προς την Ανατολή, κυρίως, και, δευτερευόντως, προς τη Λατινική Αμερική. Χώρες με τεράστιες κοινωνικές ανισότητες, με εμπεδωμένη την εξαθλίωση και την περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, αναδύονται ως οι νέες αγορές, το νέο έδαφος προς αξιοποίηση από τους συμβούλους των πολυεθνικών επιχειρηματικών μεγαθηρίων.
Ο καπιταλισμός στον δυτικό κόσμο κλυδωνίζεται σοβαρά και μια άμεσα ορατή συνέπεια φαίνεται να είναι η τάση του να μεταφερθεί προς λημέρια που, μέχρι πρότινος, φάνταζαν υπανάπτυκτα και εξωτικά, μα που σήμερα αποτελούν επενδυτικές ευκαιρίες. Φυσικά, τα επενδυτικά κεφάλαια που μεταφέρονται προς τους νέους επίδοξους καταναλωτές θα λείψουν από τους προηγούμενους, με συνέπεια οι ευνοημένοι της προηγούμενης περιόδου (π.χ. Ευρώπη) να επιχειρούν να τα συγκρατήσουν αποδομώντας ό,τι έχει απομείνει να διαφοροποιεί τον «πολιτισμένο δυτικό κόσμο» από τις άγρια ταξικές, αλλά και χρόνια καθηλωμένες σε αυταρχικά αντιδημοκρατικά καθεστώτα, χώρες τις Ανατολής. Το μοντέλο του ασιατικού καπιταλισμού σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά του, μετατρεπόμενο σε πρότυπο για την προσέλκυση κεφαλαίων, προαπαιτώντας ανύπαρκτα εργασιακά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, φτώχεια και εξαθλίωση, ταπείνωση και αδιέξοδο για τους πολλούς.
Η Ευρώπη έχει να επιλέξει αν θα αφήσει τον καπιταλισμό να μεταναστεύσει καλούμενη να βρει με τι θα τον αντικαταστήσει ή αν θα εξαθλιώσει τους λαούς της, μετατρέποντας μέσω Μνημονίων τον Νότο της (σε πρώτη φάση) σε τριτοκοσμική περιφέρεια, προκειμένου να «δημιουργήσει» ευκαιρίες επιχειρηματικού κέρδους πάνω στα συντρίμμια του οράματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
1. Σημειώνεται ότι η έρευνα διενεργείται διαδικτυακά σε δείγμα άνω των 28.000 χρηστών, σε 56 χώρες της Ασίας και των νησιών του Ειρηνικού Ωκεανού, της Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και της Βόρειας Αμερικής. Ενώ η στρωματοποίηση του δείγματος το καθιστά αντιπροσωπευτικό των χρηστών του διαδικτύου, δεν είναι αντιπροσωπευτικό των τμημάτων του πληθυσμού που δεν έχουν πρόσβαση σ’ αυτό, πράγμα που σημαίνει πως σε χώρες με μικρή διείσδυση του διαδικτύου υπερεκπροσωπούνται οι κοινωνικές ελίτ που έχουν πρόσβαση, ενώ σε χώρες με μεγάλη διείσδυση του διαδικτύου τα ευρήματα είναι πιο αντιπροσωπευτικά του συνολικού πληθυσμού.
